علی بن جعفر الصادق
|
بقعه علی بن جعفر(ع) در قم | |
| نام | علی بن جعفر الصادق |
|---|---|
| کنیه | ابوالحسن |
| درگذشت | ۲۱۰ یا ۲۲۰ یا ۲۵۰ق |
| مدفن | قم یا مدینه یا سمنان |
| لقب(ها) | عریضی |
| پدر | امام صادق(ع) |
| فرزند(ان) | ۱۳ پسر و هفت دختر |
| مختصات مدفن | |
| امامزادگان مشهور | |
|
سایر امامزادگان | |
علی بن جعفر الصادق، مشهور به علی عُرَیضی کوچک‌ترین فرزند امام صادق(ع) است. او از برادرش، امام موسی بن جعفر(ع) و امام رضا(ع) روایاتی نقل کرده است. او پرسش‌های خود و پاسخ‌های امام کاظم(ع) را در مسائل علی بن جعفر روایت کرده است.
تولد
علی بن جعفر از فرزندان امام صادق(ع) است که مادرش ام ولد بوده است. گفته‌اند که او هنگام شهادت امام صادق(ع) (۱۴۸ق) دو سال داشته است ولی عبدالله مامقانی سن وی را در آن هنگام، بین ۱۶ تا ۲۰ سال تخمین زده است، چراکه وی از پدرش حدیث نقل کرده است و لازمه نقل حدیث این سن را اقتضا میکند. در کتاب انوار پراکنده که درباره امامزادگان مدفون در ایران نوشته شده است، با تکیه بر نقل روایت او از پدرش، ولادتش در سال ۱۳۴ یا ۱۳۵ق تخمین زده شده است.
کنیه او ابوالحسن است. او ساکن عُرَیض بود و به همین دلیل او را عریضی و فرزندان و نوادگانش را عریضیون می‌خواندند.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
همسر و فرزندان
شیخ عباس قمی، فاطمه دختر محمد بن عبدالله باهر را همسر وی معرفی کرده است. ۱۳ پسر و هفت دختر برای علی بن جعفر ثبت شده است:
پسران او محمد، حسن، احمد شعرانی، جعفر اصغر، حسین، جعفر اکبر، عیسی، قاسم، علی، عبدالله، محمداصغر، احمد اصغر و محسن نام داشتند. کلثوم، علیه، ملیکه، خدیجه، حمدونه، زینب و فاطمه نیز دختران او بودند.
جد سادات حسینی جنوب شرق آسیا
گفته شده سادات حسینی که در مناطق جنوب شرق آسیا در کشورهای اندونزی، مالزی، سنگاپور و جنوب تایلند پراکنده‌اند از نسل احمد بن عیسی بن محمد فرزند علی بن جعفر هستند. اینان در گسترش اسلام در آن مناطق نقش داشته‌اند. انگیزه نوادگان وی از مهاجرت به این منطقه تبلیغ اسلام و تجارت ذکر شده است.
همراهی با امامان
پدرم یک سال قبل از رحلتش، هنگامی که اهل‌بیتش نزد او جمع بودند، فرمود: خداوند متعال به بندگانش به چیزی به اندازه اقرار به امامت تأکید نفرمود، ولی بندگان نسبت به هیچ چیز، به اندازه این امر انکار و تکذیب روا نداشتند.
مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، ص۳۱۹.
شیخ طوسی، علی بن جعفر را از امام موسی بن جعفر(ع) و امام رضا(ع) ذکر کرده است. از او نقل شده که چهار مرتبه به همراه امام کاظم(ع) به عمره رفته است.
حسن بن فضال حدیثی نقل کرده که در آن امام کاظم(ع)، امامت امام رضا(ع) را به علی بن جعفر بیان می‌دارد و وی قبول میکند. همچنین در حدیثی که زکریا بن یحیی نقل کرده، علی بن جعفر در گفتگویی با حسن بن حسین بن علی بن حسین، نوه امام سجاد(ع)، به بیان امامت امام رضا(ع) پرداخته است. بنا روایتی که در الکافی نقل شده است او امام جواد(ع) را در حالی که کودک بود بسیار احترام می‌کرد و هنگامی که اصحابش از علت آن پرسیدند در پاسخ به امامت آن حضرت اشاره کرد.
وی امام هادی(ع) را هم درک کرده است و در زمان آن حضرت از دنیا رفته است.
جایگاه رجالی
ابن‌داود او را در کتاب رجال خود در شمار ممدوحان ذکر کرده است. شیخ مفید نیز گفته است او احادیث زیادی از امام کاظم(ع) نقل کرده و روشی استوار داشت و دارای فضل بسیار و تقوای شدید بوده است. شیخ طوسی نیز او ثقه توصیف کرده است.
علی بن جعفر از پدرش، امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) حدیث نقل کرده است. همچنین او از حسین ذوالدمعه فرزند زید بن علی، سفیان بن عیینه، محمد بن مسلم، عبدالملک بن قدامه و معتب غلام امام صادق(ع) نیز روایت نقل کرده است.
راویان
در نسخه تحقیق‌شده کتاب مسائل علی بن جعفر نام ۴۳ راوی از وی ذکر شده است از جمله:
- احمد بن علی بن جعفر(ع)، فرزندش
- احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی
- اسحاق بن محمد بن اسحاق بن جعفر(ع)
- اسحاق بن موسی بن جعفر(ع)، برادرزاده‌اش
- اسماعیل بن محمد بن اسحاق بن جعفر(ع)، نوه برادرش
- حسن بن علی بن عثمان بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب(ع)
- حسین بن زید بن علی بن حسین(ع)
- حسین بن موسی بن جعفر(ع)
- داوود بن محمد نهدی
- عبدالعظیم حسنی
- عبدالله بن حسن بن علی بن جعفر، نوه خودش
- علی بن حسن بن علی بن عمر بن علی بن حسین، پدر ناصر کبیر
- علی بن محمد بن حفض، ابوقتاده قمی
- عبدالله بن حسن بن علی بن جعفر، نواده وی
- محمد بن علی بن جعفر(ع)، فرزندش
- موسی بن قاسم بجلی
- نصر بن علی جهضیمی
- یونس بن عبدالرحمان
- هارون بن موسی
آثار
احمد بن علی نجاشی برای علی بن جعفر کتابی در موضوع مسائل حلال و حرام ثبت کرده است. همچنین شیخ طوسی از دو کتاب برای وی با نام «المناسک» و «مسائل لاخیه موسی الکاظم» (مسائلی را از امام کاظم(ع) پرسیده) نام برده است.
وفات
درباره تاریخ وفات علی بن جعفر تاریخ‌های مختلفی ذکر شده است. شمس‌الدین ذهبی و یافعی عبدالله از تاریخ‌نگاران اهل‌سنت در قرن هشتم قمری، درگذشت او را در حوادث ۲۱۰ق ذکر کرده‌اند. بعضی، نیز زنده بودن وی را تا سال ۲۵۲ق بعید نشمرده‌اند. اما در کتاب انوار پراکنده با تکیه به روایت او از امام جواد(ع) (شهادت۲۲۰ق)، وفات او در سال ۲۲۰ق و در ۸۵ سالگی دانسته شده است.
بقعه‌های منسوب
| برخی امامزادگان ایران | ||
|---|---|---|
| نام امامزاده | ازنسل امام | شهر، استان |
| هلال بن علی | امام علی (ع) | اصفهان-آران و بیدگل |
| امامزاده هاشم | امام علی (ع) محمد بن حنفیه | گیلان-رشت |
| عبدالعظیم حسنی (حرم حضرت عبدالعظیم) | امام حسن مجتبی(ع) | ری |
| امامزاده داود | امام حسن مجتبی(ع) | تهران-کوه‌های کن |
| حسن بن حسین بن اسحاق | امام حسن مجتبی(ع) | لرستان-الیگودرز |
| جلال الدین اشرف | امام حسن مجتبی(ع) | گیلان-آستانه اشرفیه |
| امامزاده هاشم | امام حسن مجتبی(ع) | مازندران-آمل |
| امامزاده محسن(امامزاده کوه) | امام حسن مجتبی(ع) | همدان |
| محمد بن محمد بن زید(ع)(امامزاده محروق) | امام سجاد(ع) | خراسان رضوی - نیشابور |
| امامزاده عبدالله | امام سجاد(ع) | خوزستان-شوشتر |
| محمد بن زید بن علی(ع) | امام سجاد(ع) | خوزستان - شوشتر |
| علی بن محمد باقر(ع)(مشهد اردهال) | امام باقر(ع) | اصفهان - کاشان |
| علی بن جعفر الصادق | امام صادق(ع) | قم/ سمنان |
| علی زین العابدین(درب امام) | امام صادق(ع) | اصفهان |
| جعفر بن علی(امامزاده جعفر) | امام صادق(ع) | یزد |
| حمزه بن موسی(ع) | امام کاظم(ع) | تهران - ری |
| حسین بن موسی بن جعفر(ع)(علاءالدین حسین) | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| محمد بن موسی بن جعفر(ع) (سیدمیرمحمد) | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| حکیمه دختر امام کاظم | امام کاظم(ع) | کهکیلویه و بویراحمد - گچساران |
| اسحاق بن موسی(ع) | امام کاظم(ع) | مرکزی - ساوه |
| امامزاده شاهرضا | امام کاظم(ع) | اصفهان - شهرضا |
| امامزاده زینبیه | امام کاظم(ع) | اصفهان |
| آقاعلی عباس | امام کاظم(ع) | اصفهان - کاشان |
| امامزاده صالح | امام کاظم(ع) | تهران - تجریش |
| حسین بن موسی | امام کاظم(ع) | خراسان جنوبی - طبس |
| امامزاده محمد بن موسی | امام کاظم(ع) | خوزستان-دزفول |
| سید بهاءالدین محمد | امام کاظم(ع) | چهارمحال وبختیاری - شیخ شبان |
| علی بن حمزه | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| محمد بن حسن(آقامشهید) | امام کاظم(ع) | فارس - فراشبند |
| امامزاده یحیی | امام کاظم(ع) | سمنان |
| عبیدالله بن موسی(کوسه هجیج) | امام کاظم(ع) | کرمانشاه - روستای هجیج |
| سید سلطان محمد(پیرچوگان) | امام کاظم(ع) | هرمزگان - رودان |
| امامزاده عبدالله | امام کاظم(ع) | همدان |
| امامزاده حسین | امام رضا(ع) | قزوین |
| امامزاده جعفر(شاه کرم) | امام رضا(ع) | اصفهان |
| موسی بن محمد(موسی مبرقع) | امام جواد(ع) | قم |
| احمد بن موسی مبرقع(میراحمد) | امام جواد(ع) | اصفهان - کاشان |
| امامزاده اسماعیل | امام جواد(ع) | فارس - فسا |
| شاهزاده حسین | امام هادی(ع) | همدان |
برای علی بن جعفر(ع) سه بقعه در عریض، قم و سمنان ذکر شده است:
- عریض: محدث نوری (۱۲۵۴-۱۳۲۰ق)، در خاتمه کتاب مستدرک الوسائل مرقد علی بن جعفر را در عریض در نزدیکی مدینه دانسته است که داری بقعه بوده است. این بقعه در سال ۱۳۸۱ توسط حکومت سعودی تخریب شد.
- قم: محمدتقی مجلسی (۱۰۰۳-۱۰۷۰ق) از علمای شیعه، وی را مدفون در باغ بهشت قم دانسته است به گفته او علی بن جعفر به دعوت مردم قم به این شهر هجرت کرده است. مدرسی یزدی هم او را مدفون در قم دانسته است. محدث نوری احتمال داده است مرقد منسوب به وی در قم، قبر یکی از نوادگان وی یا نوادگان جعفر کذاب باشد.
- در شهر سمنانِ ایران نیز بقعه و بارگاهی به نام علی بن جعفر وجود دارد.
پانویس
- ↑ ابن‌طباطبا، منتقله الطالبیه، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۴.
- ↑ قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۲۴.
- ↑ مامقانی، تنقیح‌المقال، ج۲، ص۲۷۳.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، انوار پراکنده، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۳۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۲۵۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۲۵۱.
- ↑ قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۲۴.
- ↑ ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ق، ص۲۴۲.
- ↑ قمی، منتهی‌الآمال، ج۲، ص۱۸۷.
- ↑ رجایی، المعقبون، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۰۹-۴۱۰.
- ↑ رجایی، المعقبون، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۰۹-۴۱۰.
- ↑ رجایی، المعقبون، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۱۰.
- ↑ بارانی، «بررسی نقش تشیّع در ورود و گسترش اسلام به آسیای جنوب شرقی»، ص۲۵۴.
- ↑ بارانی، «بررسی نقش تشیع در ورود و گسترش اسلام به آسیای جنوب شرقی»، ص۲۵۴.
- ↑ بارانی، «بررسی نقش تشیّع در ورود و گسترش اسلام به آسیای جنوب شرقی»، ص۲۵۷.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۳۹.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۵۹.
- ↑ حمیری، قرب‌الاسناد، ص۱۲۲.
- ↑ کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ص۳۸.
- ↑ قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۲۴۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۲، ص۱۰۶ و ۱۰۷.
- ↑ ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۲۴۱.
- ↑ ابن‌داود، کتاب الرجال، ۱۳۹۲ق، ص۱۳۶.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۴.
- ↑ طوسی، فهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۱.
- ↑ برقی، رجال، جامعة طهران، ص۲۵؛ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۳۹.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۳۹.
- ↑ علی بن جعفر، مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، المؤتمر العالمی للامام الرضا(ع)، ص۵۵-۵۷.
- ↑ علی بن جعفر، مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، المؤتمر العالمی للامام الرضا(ع)، ص۵۸-۶۵.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۲۵۲.
- ↑ طوسی، فهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۱.
- ↑ ذهبی، العبر فی خبر، دارالکتب العلمیه، ج۱، ص۲۸۲.
- ↑ یافعی، مرآة الجنان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۷.
- ↑ مامقانی، تنقیح‌المقال، ج۲، ص۲۷۳.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، انوار پراکنده، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۳۸-۲۳۹.
- ↑ محدث نوری، خاتمه مستدرک الوسایل، مؤسسة آل البیت لاحیا التراث، ج۴، ص۴۸۷.
- ↑ «عُرَیْض نزهتگاه امامان علیهم السلام و مقبره علی بن جعفر علیه السلام»، ص۱۳۱.
- ↑ مجلسی، روضة المتقین، ج۱۴، ص۱۹۱.
- ↑ تربت پاکان، ص۴۴.
- ↑ محدث نوری، خاتمه مستدرک الوسایل، مؤسسة آل البیت لاحیا التراث، ج۴، ص۴۸۷.
- ↑ محدث نوری، خاتمه مستدرک الوسایل، مؤسسة آل البیت لاحیا التراث، ج۴، ص۴۸۷.
- ↑ روستایی در نزدیکی مدینه که ملک امام صادق(ع) بوده و طبق وصیتش، به علی بن جعفر رسیده بود. (قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۲۴.)
منابع
- ابن داوود، حسن بن علی، کتاب الرجال، قم، الشریف الرضی، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م.
- ابن‌طباطبا، ابراهیم بن ناصر بن طباطبا، منتقله الطالبیه، نجف اشرف، منشورات المطبعه الحیدریه، ۱۳۸۸ش.
- ابن‌عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، نشر شریف رضی، ۱۳۸۰ق.
- بارانی، محمدرضا و محمدعلی ربانی، «»، فصلنامه شیعه‌شناسی، ش۵۰، ۱۳۹۴ش.
- برقی، رجال البرقی، منشورات جامعة طهران، بی‌تا.
- حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، چاپ اسلامیه، ۱۳۷۰ش.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۳۶۹ش.
- ذهبی، شمس‌الدین، العبر فی خبر عن غبر، تحقیق ابوهاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
- رجایی، سید مهدی، المعقبون من آل ابی طالب، موسسه عاشورا، قم، ۱۳۸۵ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، الطبعة الاولی، ۱۴۱۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۷۳ش.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تصحیح: مؤسسة آل‌البیت، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- علی بن جعفر، مسائل علي بن جعفر و مستدركاتها، تحقیق: مؤسسة آل البیت، قم، المؤتمر العالمی للامام الرضا(ع)، بی‌تا.
- قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، تصحیح سید جلال‌الدین تهرانی، تهران، توس، ۱۳۶۱ش.
- قمی، شیخ عباس، سفینة البحار، مهارت، ۱۳۶۳ش.
- قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، چاپ علمی، ج۲.
- قهپایی، مجمع الرجال، اصفهان، ۱۳۸۴ق.
- فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، انوار پراکنده، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ نجف، ۱۳۵۰ق.
- مجلسی محمدتقی، روضه المتقین، ج۱۴، کوشانپور، علمیه قم، ۱۳۹۹ق.
- مدرسی طباطبایی، سید حسین، چاپ مهر، ۱۳۳۵ش.
- مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، مؤسسة آل البیت، ۱۴۰۹ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق سید موسوی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
- نوری میرزاحسین، خاتمة مستدرک الوسائل، قم، مؤسسة آل البیت لاحیا التراث، بی‌تا.
- یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان و عبرة اليقظان في معرفة ما يعتبر من حوادث الزمان، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق/۱۹۷۷م.